Bireysel Emeklilik Sistemi (BES)

OTOMATİK KATILIM SİSTEMİ (OKS)

1 Ocak 2017 itibarıyla, bireysel emeklilikte Otomatik BES dönemi başladı. Bu yeni uygulama ile 45 yaşını doldurmamış kamu ve özel sektör çalışanları, talep etmesi halinde 45 yaşını doldurmuş kişiler, işverenleri tarafından, mevcut bireysel emeklilik sözleşmeleri olmasına bakılmaksızın otomatik olarak bireysel emeklilik sistemine dahil ediliyorlar.

22 Ocak 2022 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan kanun değişikliğine göre Otomatik Katılım Sisteminde 45 (kırk beş) yaşını doldurmuş çalışanlar, iş yerinden talep etmeleri halinde otomatik katılım sistemine dahil olabiliyor.

Otomatik Katılıma Kimler Dahil Olacak?

Otomatik BES’te, aşağıdaki 3 şartı sağlayanlar işverenin ilgili Kanun hükümlerine göre düzenlediği bir emeklilik sözleşmesiyle emeklilik planına dahil edilmektedirler:

• Türk vatandaşı olan veya 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 28. Maddesi uyarınca mavi karta sahip olan,
• 45 yaşını doldurmamış ve fiili ehliyete sahip kişiler ve talep etmesi halinde 45 yaşını doldurmuş kişiler,
• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4. Maddesi’nin 1. Fıkrası’nın (a) bendi uyarınca hizmet akdi ile çalıştırılanlar veya (c) bendi uyarınca kamu idarelerinde çalışanlar.

Otomatik Katılım Zorunlu Bir Uygulama mıdır?

Evet, zorunludur. 01.01.2017 tarihinden itibaren çalışan sayısına bağlı olarak kademeli olarak sisteme dahil olunmaya başlanmıştır.

Çalışan sayısı tespitinde işverene ait tek vergi levhası altındaki çalışan sayısı baz alınmaktadır:

• 2017 Ocak ayında 1000+
• 2017 Nisan ayında 250-999
• 2017 Temmuz ayında 100-249
• 2018 Ocak ayında 50-99 2018
• Temmuz ayında 10-49
• 2019 Ocak ayında 5-9

Bir Şirket Birden Fazla Emeklilik Şirketi ile Çalışabilir mi?

Evet, bir işveren birden fazla emeklilik şirketi ile sözleşme imzalayabilir.

Çalışanın Maaşından Ne Kadar Kesinti Yapılacak?

Otomatik BES’te çalışan, asgari prime esas kazancının %3’üne karşılık gelen tutar kadar katkı payı öder. Çalışan katkı payı hesaplanırken virgülden sonraki kısım dikkate alınmaz. Çalışan belirlenen tutardan daha yüksek bir tutarda kesinti yapılmasını işverenden isteyebilir.

Asgari ücretli çalışanlar için (asgari brüt ücret 5.004 TL), bugünkü hesaplamayla, aylık 151 TL, yıllık 1.812 TL kesinti yapılır. Yani, OKS’de en düşük kesilecek aylık tutar, bugün için 151 TL olacaktır. Örneğin; aylık prime esas kazancı 6.500 TL olan bir çalışan için, aylık 195 TL, yıllık ise 2.340 TL kesinti yapılacaktır.

Tüm Şirketler Otomatik Katılımı Uygulayacak mı?

4632 sayılı Kanun uyarınca çalışanların bireysel emeklilik sistemine otomatik olarak dâhil edilmesinde kademeli bir geçiş ile 01.01.2019 tarihinde 5+ çalışanı olan tüm iş yerlerindeki çalışanlar da sisteme dâhil olmuştur.

Mevcutta BES'i Olanlar Ne Yapacak?

Otomatik katılım sistemine katılmak zorunlu ve 45 yaş altı tüm çalışanlar işverenler tarafından otomatik sisteme dahil edilecektir. Yani mevcut sözleşmeler otomatik katılım kapsamında sayılamayacaktır. Eğer katılımcının mevcutta bireysel emeklilik sözleşmesi ya da sözleşmeleri var ise otomatik katılım ile birlikte bir adet daha emeklilik sözleşmesi olacak.

Mevcutta BES'i Olanların Sözleşmelerini İptal Ettirip, Otomatik Katılıma Geçme Hakları Var mı?

Böyle bir imkân tanınmıyor. Kanun böyle bir hak tanımadığı için, mevcut BES’ten çıkış yapıldığı takdirde, süre, birikim, devlet katkısını hak etme gibi tüm haklar o sözleşme/ler için kaybolur.

Katkı Payları Nasıl Ödenecek?

Katkı payı tutarı, en geç çalışanın ücretinin ödeme gününü takip eden iş günü işveren tarafından emeklilik şirketine aktarılacaktır.

Otomatik Katılımda İşveren de Çalışan gibi Katkı Yapacak mı?

Hayır, işverenin katkısı olmayacak.

Çalışanın Maaşından En Yüksek Ne Kadar Kesinti Yapılacak?

Otomatik katılım için aylık en yüksek kesilecek tutar, SGK tavan ücretinin %3’üdür.

2022 yılı için SGK Tavan Ücreti olan37.530 TL‘nin %3’ü yani en yüksek tutar 1.125,90 TL‘dir. Örneğin; aylık maaşı 40.000 TL olan bir çalışan için, 40.000 TL’nin %3’ü değil, yine 1.125,90 TL kesinti yapılacaktır.

OKS'ye, Yasada Belirlenenden Daha Fazla Katkı Yapılabilir mi?

Evet, yapılabilir. Çalışan belirlenen tutardan daha yüksek bir tutarda kesinti yapılmasını sadece işverenden isteyebilecektir. Çalışanlar bu taleplerini ilgili ayın ücret hesaplaması tamamlanmadan önce işverene bildirmekle yükümlüdür. Ücret hesaplaması tamamlandıktan sonra gelen talepler bir sonraki ödeme döneminden itibaren gerçekleştirilecektir.

Çalışanın Otomatik Katılıma Girmek İstememe Hakkı Var mı?

Uygulama başladığında, işveren otomatik olarak 45 yaş altı her çalışanı sisteme dahil etmek, çalışan da sisteme girmek zorundadır. Ancak 2 ay içinde çalışan kendi isteği ile sistemden ayrılabilir. Buna da cayma hakkı denmektedir. Cayma hakkını kullanmayan çalışanlara devlet bir kereye mahsus olmak üzere 1.000 TL ilave devlet katkısı ödeyecektir. Bunun hak edişi süreye bağlı olarak devlet katkısı hak ediş kuralları ile aynı olacaktır.

Cayma hakkını kullanan bir çalışan aynı iş yerinde çalışıyor olması durumunda takvim yılını müteakip nisan ayı itibarıyla ve 45 yaşını doldurmamış olması durumunda otomatik katılım sistemine tekrar dahil olacaktır.

2 Ay İçinde Cayma Yapıldığında, Maaş Kesintileri İade Edilecek mi?

Cayma bildiriminin ulaşmasını müteakip 10 iş günü içinde ödenen katkı payları, varsa hesabında bulunan yatırım gelirleri ile birlikte çalışana iade edilecektir.

Sistemden 2 Aydan Sonra Da Çıkış Yapılabilir mi?

Evet. Ancak çıkış tarihine göre devlet katkısı tutarlarının belli bir oranı hak edilebilecek aynı zamanda içinde bulunulduğu süreye göre farklı oranlarda getiri üzerinden stopaj/vergi kesintisi uygulanacaktır.

Otomatik Katılımdan Ne Zaman Emekli Olunacak?

Mevcut BES’teki şartlar otomatik katılım için de geçerli olup; sistemde 10 yıl kalan ve 56 yaş koşulunu sağlayan kişiler emekliliğe hak kazanacak ve hem sistemdeki kendi birikimleri ve getirilerini hem de devletin yaptığı tüm katkıları alabilecektir.

Devlet Otomatik Katılım Kapsamında Katkıda Bulunacak mı?

Devletin katkısı iki türlü olacak:

• Maaşlardan kesilip, BES’e ödenen katkı paylarına devlet de yüzde 30 katkı yapacak. Yani, maaştan her ay 100 TL kesilip, emeklilik hesabına yatırıldığında; devlet de her ay hesabına 30 TL yatıracak.
• Cayma hakkını kullanmayan çalışanlara, bir kereye mahsus olmak üzere devlet, 1.000 TL ilave katkı yapacak.

Sisteme otomatik katılım kapsamında girdiniz ve cayma hakkını kullanmayıp, sistemde kalmaya devam ettiniz. Üçüncü ayda devlet aylık yaptığı yüzde 30’luk katkıların dışında emeklilik hesabınıza bir kereye mahsus 1.000 TL devlet katkısını taahhüt olarak ilave edecek.

Otomatik Katılımda Devlet Katkısından Başka Avantaj Var mı?

Evet var. O da; BES’ten emeklilik hakkını elde eden çalışanların, birikimlerini en az 10 yıllık gelir sigortasına yatırmaları yani sistemdeki birikimlerinin tamamını alıp çıkmak yerine, aylık maaş almaya karar vermesi halinde devlet, birikimin yüzde 5’i kadar daha katkı yapacak.

Otomatik Katılımdan İstendiği Zaman Çıkıldığında Devlet Katkısının Tamamı Alınabilecek mi?

Hayır, devlet katkısını hak etmenin süreleri var. Gerek yüzde 30’luk katkı gerekse de ek 1.000 TL katkıyı hak etmenin süreleri aşağıdaki gibidir:

• İlk 3 yıl içinde sistemden çıkanlar hiçbir şekilde devlet katkısından faydalanamamaktadır.
• 3 - 6 yıl arasında çıkanlar devlet katkısındaki birikimlerinin yüzde 15’ini alabilir.
• 6 - 10 yıl arasında çıkanlar yüzde 35’ini alabilir.
• 10 yılı tamamlayanlar yüzde 60’ını alabilir.
• 10 yılı tamamlayıp, bir de 56 yaşını dolduranlar devlet katkısının tamamını alıp, emekli oluyorlar.

Otomatik Katılımdan Erken Çıkıldığında Çalışanlar Kendi Birikimlerinin Tamamını Alabilecekler mi?

Kişilerin maaşlarından kesilen tutarları ve bunların getirisini alabilecekler. Sadece getiri üzerinden aşağıdaki belirtilen oranlarda stopaj kesintisi ödemeleri gerekecektir.

• 10 yıldan önce ayrılanlar için getiri tutarının %15’i,
• 10 yıllık katkı payını ödeyip 56 yaşını doldurmadan ayrılanları için getiri tutarının %10’u,
• Emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat ve maluliyet gibi nedenlerle ayrılanlar için getiri tutarının %5’i oranında vergi uygulanmaktadır.

Çalışanın Katkı Payı Ödemesini Durdurma Hakkı Var mı?

Cayma hakkını kullanmayan çalışanlar, isterlerse katkı payı ödemelerine ara verebilir. Çalışanın ödemeye ara vermesi halinde yönetmeliğin yirmi birinci maddesi kapsamında ara vermeye ilişkin olarak çalışanın birikiminden ek yönetim gideri kesintisi yapılamaz. Çalışan, ara verme talebini tercihine göre şirkete veya iş verene iletebilir. Ara verme talebinin ulaşmasını takip eden beşinci iş gününün sonuna kadar ilgisine göre şirket veya işveren, ara verme talebi hakkında diğer tarafı bilgilendirir. Ara verme talebi, en geç talep tarihini izleyen ikinci ücret ödemesinden itibaren çalışanın yeniden katkı payı ödemesi talebine kadar geçen süre veya ara vermeyi talep ettiği süre boyunca uygulanır. Ara verme dönemi için süre kısıtı uygulanmaz. Ücretsiz izin vb. sebeplerle çalışanın ücret almadığı süreler ara verme olarak değerlendirilmez.

Eş Ve Çocuklar Otomatik Katılıma Dahil Edilebilir mi?

Hayır, sadece çalışan otomatik katılım sistemine dahil edilebilir.

Çalışan İşten Çıkıp Çalışmazsa, İşsiz Kalırsa ya da Kendi Şirketini Kurarsa Sistem Nasıl İşleyecek?

Bu durumda çalışan kendi isteğine bağlı olarak ödemelerine devam edebilecek, ara verebilecek veya erken çıkış yapabilecektir. Ancak çalışan kendi isteğine bağlı ödemelerine devam etmek isterse katkı paylarının tutarı ABÜ’nün %3’den aşağı olamayacaktır.

Çalışan Birden Fazla İşverenden Maaş Alıyorsa Sisteme Nasıl Dahil Olacak?

Her bir işverenden zorunlu alınacak ve çalışanın birden fazla sözleşmesi olacak.

Çalışan İş Yeri Değişikliği Yaparsa Ne Olacak?

Başka bir iş yerine geçildiğinde eğer o iş yeri de otomatik katılım kapsamında ise çalışanın daha önceki iş yerinde kazandığı birikim, emeklilik süresi gibi haklar yeni iş yerindeki emeklilik planına aktarılabilecek. Çalışan bu talebini iş yeri değişikliğini izleyen ayın sonuna kadar şirkete bildirmek zorundadır.

Yeni iş yeri otomatik katılım kapsamında değilse, çalışan isterse, önceki iş yerindeki sözleşme kapsamında ödemeleri yapabilir, BES’ini kendi devam ettirebilir. Çalışanın böyle bir talebi olmazsa, katkı payı yatırılması gibi işlemlerden yine işveren sorumlu olacak ve otomatik katılım için ödenecek paraları tahsil ve takip sorumluluğu işverende olacaktır.

İşveren, Maaştan Yapılan Kesintiyi BES'e Aktarmazsa Ne Olacak?

Katkı payı tutarı, en geç çalışanın ücretinin ödeme gününü takip eden iş günü işveren tarafından emeklilik şirketine aktarılır. İşveren katkı payını zamanında emeklilik şirketine aktarmaz veya geç aktarırsa çalışanın varsa birikiminde oluşan parasal kaybından sorumlu olur. İşverenin otomatik katılım kapsamındaki yükümlülüklere ve düzenlemelere uymaması halinde, her bir ihlal için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca idari para cezası uygulanır.

İşverenin İflası ya da Şirketi Kapatması gibi Durumlarda Ne Olacak?

Çalışanların birikimleri emeklilik fonlarında ve Takasbank’ta saklanmaktadır. İşverenin iflası veya kapanması, satılması gibi durumlardan etkilenmez. Çalışan katkı payı, işverenin taraf olduğu 09/06/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu kapsamında haciz ve iflas yoluyla takip bakımından işçi alacağı niteliğinde imtiyazlı bir alacaktır.

Otomatik Katılım ile Sisteme Girenlerden Kesinti Yapılacak mı?

Bu kapsamda sunulan emeklilik planlarında emeklilik şirketlerince fon işletim gideri kesintisi dışında başka bir kesinti yapılmaz (Mevcut BES’te ise giriş aidatı, yönetim ve fon işletim giderlerine ilişkin kesintiler yapılmaktadır).

Fon İşletim Gideri Kesintisi Oranı Ne Olacak?

Otomatik katılım sözleşmelerinde sunulan fonlar için fon işletim gider kesintisi azami yıllık yüzde 0,85 olacaktır.

Çalışanların Birikimleri Nerelerde Değerlenecek?

İki aylık cayma süresinde, ilgisine göre çalışan veya işverence tercih edilen Başlangıç Fonunda yatırıma yönlendirilir. Faizli ve faizsiz olarak 2 tip Başlangıç Fonu olacak.

İki aylık cayma süresi sonrasında, çalışanın talep etmesi durumunda Değişken Fonlara geçiş yapılabilecek.

Değişken fonlar:

• Muhafazakar, Dengeli, Atak ve Agresif olacak şekilde 4 tip faizli
• Atak ve Agresif olacak şekilde 2 tip faizsiz

Talep edilmesi durumunda Başlangıç Fonu’nda kalınabilecek.

Birinci yılın sonunda, çalışanın herhangi bir fon tercih talebi olmaz ise Standart Fon’a dahil olunur. Standart Fon içinde faizli ve faizsiz olacak şekilde 2 alternatif sunulacaktır.

Çalışan Otomatik Katılım Sözleşmesini İptal Ettikten Sonra Tekrar Sözleşme Başlatılacak Mı?

Çalışanın farklı bir iş yerine geçmesi durumunda ve ilgili şirket otomatik katılım kapsamında ise, hemen otomatik katılım sistemine dahil olacaktır.

Aynı iş yerinde çalışmaya devam etmesi durumunda, takvim yılını müteakip nisan ayı itibarıyla ve 45 yaşını doldurmamış olması durumunda otomatik katılım sistemine tekrar dahil olabilecektir.

Otomatik Katılım Sözleşmelerinde Devlet Katkısı Getirileri Nasıl Olacak?

Her takvim yılı başında devlet katkısı tutarları TÜFE oranında artırılarak hesaplamalarda gösterilecektir.

KURUMSAL EMEKLİLİK PLANLARI

• İşveren Grup Emeklilik Planı
• Gruba Bağlı Bireysel Emeklilik Planı

Otomatik Katılım Planları, HDI Fibaemeklilik tarafından sunulmaktadır. Fibabanka A.Ş., HDI Fiba Emeklilik ve Hayat A.Ş. acentesidir.