Bilmeniz Gereken Borsa Terimleri: Borsa Terimleri Sözlüğü

Borsa Nedir?

Borsa, köklü geçmişe sahip bir yatırım aracıdır. Yatırımcıların şirketlerin hisselerine ortak olarak sermayenin belirli bir kısmını temsil eden değerli kağıtlar ile finansal enstrümanları alıp satabildiği ve temettü dağıtımı adı verilen formda dönemsel getiriler elde edebildiği organize piyasaya borsa denir. Düzenlenmiş yani regüle bir pazar olarak ifade edilen borsa, temelde arz ve talebe bağlı bir işleyişe sahiptir.

Yatırımcılar için yatırımlarını değerlendirme fırsatı sunduğu gibi borsa, şirketlerin sermaye toplamasına da katkı sağlar. Borsadaki enstrümanların değerini ise ekonomik faktörlerden global olaylara, şirket performanslarından yatırımcı ilgisine birçok unsur etkileyebilir. Peki bilmeniz gereken temel borsa terimleri nelerdir?

Bilmeniz Gereken Temel Borsa Terimleri

Son derece aktif, gündemde her zaman yer edinen, tercih edilen ve yatırımcı sayısı her geçen gün daha da artan borsa, bünyesinde çok sayıda terim barındırıyor. Birikimlerini borsada değerlendiren veya değerlendirmeyi düşünen herkes için derlediğimiz bilmeniz gereken temel borsa terimleri şöyle sıralanıyor…

Açığa satış: Bir menkul değerin değerinin düşeceği beklentisi ile ödünç alınarak satılması.

Arbitraj: Farklı pazarlarda hisse senedi, tahvil gibi değerli varlıklar üzerinden yapılan stratejik alım-satım işlemleri.

Aracı kuruluş: Yatırımcıların finansal araçları alıp satabilmelerine aracılık eden finansal kuruluşlar.  

Birincil piyasa: Halka arz edilen şirketlerin alıcılarıyla doğrudan buluştuğu pazar.

Broker: Müşteri ile borsa arasında bağ oluşturan ve verilen finansal emirleri borsaya ileten kişi.

Dealer: kendi adına kar elde etmek için alım-satım yapan kişi.

Devre kesici: Borsada ani fiyat dalgalanmalarını kontrol altında tutmak amacıyla yapılan ve işlemlerin bir süre durmasını esas alan müdahale.

Emir: Aracı kuruma gönderilen alım-satım, vb. işlem talebi.

Endeks: Fiyattan maliyetlere, satıştan üretime farklı ama bağlantılı verilerin toplanması ve borsadaki yatırım araçlarının değişiminin belirli bir zaman içerisindeki oranlarla ele alınıp ölçülmesi.

Daha fazla bilgi için “Endeks Nedir?” içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

Günlük emir: Günün sonuna kadar yani piyasanın kapanış saatine kadar geçerli emir.

İlk halka arz: Şirketlerin sonucunda borsada işlem görmeye başlamasını sağlayacak şekilde hisselerini halka açması.

Daha fazla bilgi için “Halka Arz Nedir?” içeriğimizi ya da “Halka Arz Takvimi” sayfasından güncel halka arzları inceleyebilirsiniz.

İkincil Piyasa: Birincil piyasada işlem gören menkul kıymetlerin alınıp satıldığı piyasalar.

Günlük emir: Günün sonuna kadar yani piyasanın kapanış saatine kadar geçerli emir.

Hisse Senedi: Yatırımcıların borsada işlem gören şirketlerin hisselerine ortak olmak amacıyla sermayenin belirli bir bölümünü temsil eden değerli kağıtlarını satın alması.

Daha fazla bilgi için “Hisse Senedi Nedir?” içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

Kâr marjı: Bir şirketin kârının gelirine bölünmesi ile elde edilen oran.

Kâr payı-temettü: Borsada işlem gören şirketlerin elde ettikleri kârı, hisse senedi sahiplerine dağıtması.

Temettü olarak da bilinir.

Limit Emir (Limit Order): Bir yatırım aracı için istenen fiyattan ve miktardan alım-satım emri verilmesi. Yatırımcının, kendi belirlediği fiyat seviyesinden ya da daha iyi bir fiyattan emrinin gerçekleşmesi esastır.

Nitelikli yatırımcı: Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK’nın) yatırım kuruluşlarına ilişkin düzenlemelerinde tanımlanan ve talebe dayalı olarak profesyonel kabul edilenler de dahil profesyonel müşterilerdir. Aracı kurumlar, bankalar, sigorta şirketleri, özel finans kurumları, portföy yönetim şirketleri, vb. yanı sıra en az 1 milyon Türk Lirası tutarında Türk ve/veya yabancı para ve sermaye piyasası aracına sahip olan gerçek ve tüzel kişilerdir.

Piyasa Emri (Market Order): Borsada hisse senetleri için piyasadaki fiyat üzerinden alım-satım işlemleri yapılması. 

Portföy: Hisse senetleri, tahviller, vb. finansal enstrümanları kapsayan toplam değer.

Tahvil: Hisse senetleri gibi jenerik bir varlık sınıfı olan ve düşük riski ile tanınan tahviller, 1 yıldan uzun finansman ihtiyaçları için borçlanmak isteyen şirketler tarafından sunulur.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP): Borsa İstanbul bünyesindeki VİOP, sermaye piyasası araçları için düzenlenen vadeli işlem, opsiyon sözleşmeleri ve diğer türev araçlarının alım-satımının gerçekleştiği piyasalardır.

Volatilite: Finansal enstrümanın belirli bir zaman aralığında, gözlenen değer değişiminde aşağı ve yukarı yönlü hareketlerde artış. Oynaklık.

Yatırım ve İşlem Terimleri

Borsa terimleri ve anlamları arasında yatırım ve işlemlere dair olanların bilinmesi önemlidir.

Borsadaki başlıca yatırım ve işlem terimleri şöyle sıralanır:

Açık piyasa işlemleri: Para arzının çoğaltılması ve azaltılması odağındaki hazine kağıtları alım satım işlemleridir. Merkez Bankası’nın para politikası amaçları doğrultusunda, finans piyasasındaki kısa vadeli faiz oranlarının politika faizleri etrafında oluşmasını sağlamak ve likiditeyi düzenlemek için kullanılır.

Aracı banka: Taraflar arasında aracı olan garantör banka.

Ayı piyasası: Piyasada yoğun düşüş beklentisi.

Başlangıç teminatı: Hesapta bulunması gereken asgari miktar.

Baz nedir: Fiyatlardaki değişimi ifade eden ölçü birimi.

Baz fiyat: Bir payın gün boyunca işlem görebileceği alt ve üst fiyat limitlerinin belirlenmesine esas teşkil eden fiyattır. Bir önceki işlem gününün kapanış fiyatı ile hesaplanır. Fiyat adımı, her pay fiyatı için bir defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat değişimidir.

Boğa piyasası: Piyasada yoğun yükseliş beklentisi.

BIST: Borsa İstanbul’un kısaltması.

Daha fazla bilgi için “Borsa İstanbul Nedir?” içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

İndikatör: Gelecekteki olası fiyatlara odaklı, analiz tabanlı bir tür finansal tahmindir. Gösterge olarak da bilinir.

Kaldıraç: Daha az sermaye ile daha büyük işlemler yapılmasını sağlayan sistem.

Likidite: Finansal araçların kısa sürede nakde çevrilme niteliği.

VIX: Piyasalarla ilgili endişeyi gösteren endekstir.

Momentum: Fiyat veya hacmindeki değişim hızı.

Opsiyon: Bir varlığın önceden belirlenmiş fiyattan alınmasını temel alan anlaşma, sözleşme.

Teminat: Güvence için hesap açıldıktan sonra yüklenen para.

Trend: fiyat ya da ekonomik verideki belirli bir zamanı kapsayan yükseliş ya da düşüş seyir eğilimi.

Bedelsiz sermaye artırımı: Şirketlerde iç kaynaklarından sermayeye aktarılan tutar karşılığında çıkarılan payların, ortaklara bedelsiz dağıtılmasıdır. Paylar bedelsizdir ve dışarıdan fon girişi sağlanmaz.

Bedelli sermaye artırımı: Şirketlerde dışarıdan fon girişlerinin sağlanması için çıkarılan bedelli payların, nominal ya da daha yüksek fiyattan satışıdır.

Rüçhan hakkı: Şirketin bedelli sermaye artırımı yaptığı durumda, mevcut hissedarlarına, sahip oldukları paya karşılık gelecek miktardaki yeni hisse senetlerini, belirli bir fiyattan satın alma önceliği vermesi.

Risk Yönetimi ve Strateji Terimleri

Başlıca risk yönetimi ve strateji terimleri şunlardır;

Risk: Risk; İtalyanca ‘’risco’’ kelimesinden gelir ve bir zarar veya kayba neden olabilecek olayın meydana gelme olasılığını ifade eder.

Risk yönetimi: Risk yönetimi riski tanımlayıp, değerlendirmeyi ve bir kayıp ile karşılaşıldığında nasıl davranılacağını amaç edinen yönetsel bir fonksiyon.

Benchmarking (Kıyaslama): Rakiplerin dikkate alarak ölçütler bakımından bir karşılaştırma sistemi oluşturmak.

Hızlı Cevap Verme Stratejisi: Rakiplerden daha hızlı hareket etmek.

Pazar Katılımı: Küresel rekabet konumunu geliştirmek için bir pazara girip yerleşmeye çalışma.

Rekabet Avantajı: Rekabette hakim bir konumda olmak.

Yönetim Bilgi Sistemi: Doğru zamanda doğru kişilere, doğru bilgiyi sağlamak.

Teknik ve Temel Analiz Terimleri

Borsa ile yaygın şekilde kullanılan teknik analiz ve temel analiz terimleri şunlardır.

Destek noktası: Alçalan fiyat grafiği için geçilmesinde zorlanılacak düzey.

Direnç noktası: Yükselen fiyat grafiği için geçilmesinde zorlanılacak düzey.

Pullback (Geri Çekilme): Varlık fiyatında genel yükseliş trendinde kısa süreli düşüş.

Retest (Teyit): Varlık fiyatının daha önceki bir destek/direnç seviyesine geri dönmesi.

Doji Mum Formasyonu (Doji Candlestick Pattern): Açılış ve kapanış fiyatlarının çok yakın olduğu ya da tamamen aynı olduğu mum çubuğu formasyonu.

Çekiç Mum Formasyonu (Hammer Mum Formasyonu): Düşüş trendinin sonunda ortaya çıkan, trend dönüşümü olasılığına işaret eden mum çubuğu formasyonu.

Üçlü İç İçe Yükselen Mum Formasyonu (Three Inside Up Mum Formasyonu): Düşüş trendinin sonunda, yükseliş trendine dönüş sinyali veren üç mumlu formasyon.

Relative Strength Index (RSI): Varlıklarda belirli dönemdeki fiyat hareketlerinin değişimini ölçen momentum osilatörü.

Pozitif uyumsuzluk (Positive Divergence): Varlıklarda fiyat düşerken RSI, MACD, CCI gibi teknik göstergelerin yükselmesi durumu.

Gizli pozitif uyumsuzluk: Varlıklarda yüksek düşükte (higher low), herhangi bir momentum göstergesinin daha düşük (lower low) yapması durumu. Özetle ‘genellikle’ yükseliş trendinin devam edebileceğine işaret eder.

Negatif uyumsuzluk (Negative Divergence): Varlıklarda fiyat yükselirken RSI, MACD, CCI gibi teknik göstergelerin düşmesi durumu.

Borsa Emir Tipleri

Borsada alım ya da satımların, belirli bir fiyat üzerinden gerçekleşmesi öngörüsüyle yapılan taleplere emir denir. Sık karşılaşılan borsa emir tipleri şunlardır;

Piyasa Emri - Market Order: Borsa emir tipleri arasında bulunan piyasa emri, borsada ‘hızlı işlem’, ‘hızlı aksiyon’ odaklı bir seçenek. Çünkü saniyelerin önem taşıdığı borsada, o anki fiyattan alım veya satım yapılabilmesini temel alır. Piyasa emri, piyasa fiyatı üzerinden ve miktar belirlenerek verilir.

Limit Emri - Limit Order: Borsada sıklıkla tercih edilen limit emir, en genel tanımıyla bir yatırım aracı için istenen fiyattan ve miktardan alım-satım emri verilmesini temel alır. Yatırımcının, kendi belirlediği fiyat seviyesinden ya da daha iyi bir fiyattan emrinin gerçekleşmesi esastır bu emir tipinde.

Piyasa emri ve Limit emrine ek olarak Stop Emir, Stop Limit Emir ve Takip Eden Emir türleri de bulunmaktadır.

Piyasa Koşulları ve Ekonomik Terimler

Borsa terimleri kısaltmaları ve detayları ile piyasa koşulları ve ekonomik terimler arasında öne çıkanlar şunlardır:

Akreditif: İhracat veya ithalatta malın fiyatının kararlaştırılan koşullar yerine geldiğinde ödenmesine dair finans kurumları aracılığıyla yapılan teminat.

Arbitraj: Piyasalarda işlem gören finansal enstrümanların olması gereken fiyatı ile işlem gören fiyatı arasında fark ortaya çıkması.

Bono: 1 yıldan kısa vadeli, sabit getirili menkul kıymet türü.

Cari İşlemler Dengesi: Bir ülkenin diğer ülkelere yaptığı her türden ticaret. 

Enflasyon: Fiyatların genel seviyesindeki yükseliş.

Deflasyon: Fiyatlar genel düzeyinde sürekli bir düşüş durumu.

Devalüasyon: Bir döviz cinsinin başka bir ya da birden fazla döviz cinsine karşı değer kaybetmesi.

Konsolidasyon: Bir borcun borçlusu tarafından ödenmeyip zorunlu veya gönüllü olarak vade, faiz, tür ve benzeri yönlerden yeniden yapılandırılması.

Nominal değer: Bir kıymetin üzerindeki değer.

Opsiyon: Bir varlık veya emtianın taraflarca kabul edilen bir fiyattan ileri tarihte alınması veya satılması hakkını veren türev işlem.

Para piyasaları: Kısa vadeli, yüksek likiditeye sahip finansal araçların işlem gördüğü piyasa.

Fibabanka Mobil’den Borsa Market’e girip hesap açabilir, tasarruflarınızı değerlendirebilirsiniz. Borsa Market hakkında daha fazla bilgi için buraya tıklayabilirsiniz.

“Bilmeniz Gereken Borsa Terimleri: Borsa Terimleri Sözlüğü” başlıklı bu kapsamlı içeriğimizde şunları öğrendik:

• Borsa nedir?
• Bilmeniz gereken temel borsa terimleri
• Yatırım ve işlem terimleri
• Teknik ve temel analiz terimleri
• Borsa emir tipleri
• Piyasa koşulları ve ekonomik terimler
• Borsa performansını izleme terimleri

Ekonomik terimler, ilginç bilgiler ve daha fazlası için bizi takip etmeye devam edin.